شکوه شه بخش، دکتر احمد منصوری، دکتر مصطفی بُلقان آبادی، دکتر مهدی اکبرزاده،
دوره ۲۴، شماره ۱۵۰ - ( تابستان ۱۴۰۴(شهریور)، ۱۴۰۴ )
چکیده
زمینه: اختلال مصرف مواد یکی از اختلال‌های روانشناختی شایع، مزمن و عودکننده است که باعث پیامدهای جسمی، روانی و اجتماعی مختلفی برای زنان مبتلا در پی دارد و پیامدهای آن در زنان نامطلوب‌تر از مردان است. بررسی ادبیات پژوهش نشان می‌دهد که این اختلال بر فراهیجان و ابعاد آن اثر دارد. درمان‌های مختلفی مانند درمان ماتریکس و درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی برای اختلال مصرف مواد و عوامل مرتبط با آن ازجمله فراهیجان انجام شده است اما توجه کمتری به مقایسه این درمان‌ها شده است.
هدف: این پژوهش با هدف مقایسه اثربخشی درمان ماتریکس و درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر فراهیجان‌های زنان مبتلا به اختلال مصرف مواد محرک انجام شد.
روش: روش پژوهش حاضر آزمایشی با طرح پیش‌آزمون، پس‌آزمون و پیگیری دوماهه با گروه کنترل بود. جامعه آماری پژوهش شامل تمام افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد محرک (شیشه) شهر زاهدان در سال ۱۴۰۰ بود. نمونه آماری این پژوهش شامل ۴۵ نفر از افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد مراجعه‌کننده به مرکز ترک اعتیاد بهاران شهر زاهدان در شش‌ماهه دوم سال ۱۴۰۰ بود. از بین شرکت‌کنندگان ۴۵ نفر به روش نمونه‌گیری در دسترس انتخاب و پس از اجرای مرحله پیش‌آزمون دریک جلسه مشترک، به‌صورت تصادفی در سه گروه ۱۵ نفری گروه درمان ماتریکس، گروه درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی و گروه گواه جایگزین شدند. قبل از اجرای مداخله‌ها از هر سه گروه با استفاده از مقیاس فراهیجان (میتمانسگروبر و همکاران، ۲۰۰۹) پیش‌آزمون به عمل آمد. پس از پایان دوره درمان، هر سه گروه مورد پس‌آزمون قرار گرفته و دو ماه بعدازآن آزمون مرحله پیگیری اجرا شد. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها، علاوه بر شاخص‌های آمار توصیفی (شامل میانگین، انحراف معیار) از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با بهره‌گیری از نرم‌افزار SPSS نسخه ۲۷ استفاده شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین اثربخشی دو درمان ماتریکس و درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر ابعاد فراهیجان با گروه کنترل و همچنین بین دو درمان ماتریکس و درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی تفاوت وجود دارد. بعلاوه اثربخشی درمان ماتریکس نسبت به درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر ابعاد بیشتر است (۰۰۱/۰ >p).
نتیجه‌گیری: نتایج این پژوهش نشان داد که هر دو درمان ماتریکس و درمان مبتنی بر بهبود کیفیت زندگی بر ابعاد فراهیجان زنان مبتلا به اختلال مصرف مواد محرک مؤثر هستند، اما اثربخشی درمان ماتریکس بر ابعاد فراهیجان بیشتر است. ازاین‌رو پژوهشگران می‌توانند از این روش درمانی برای کاهش و افزایش ابعاد فراهیجان افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد محرک استفاده کنند.
