آرزو دلفان بیرانوند، خسرو رشید، ابوالقاسم یعقوبی، رسول کردنوقابی،
دوره ۲۱، شماره ۱۱۹ - ( ۸-۱۴۰۱ )
چکیده
زمینه: شناسایی عواملی که بتوانند وقوع رفتارهای اخلاقی را از سوی افراد تبیین کنند از سوی نظریه‌پردازان در پژوهش‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است. بااین‌حال، پرداختن به این مسئله نیز مهم است که چرا رفتارهای اخلاقی از سوی افرادی که دارای هویت و نگرش اخلاقی هستند بروز نمی‌کند. آیا ممکن است عامل‌هایی دیگری مانند سود و زیان به‌عنوان پیامدهای انجام رفتارهای اخلاقی در موقعیت‌های گوناگون نقش داشته باشند؟
هدف: در این راستا، این پژوهش باهدف بررسی پیش‌بینی‌کننده‌های رفتار اخلاقی نوجوانان براساس هویت اخلاقی، نگرش اخلاقی، سود و زیان انجام شد.
روش: طرح این پژوهش توصیفی و از نوع همبستگی بود. جامعه آماری شامل کلیه نوجوانان در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ بود. اندازه نمونه شامل تعداد ۹۲۸ نفر بودند که به شیوه نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای چندمرحله‌ای انتخاب شدند و مقیاس‌های رفتار اخلاقی (دلفان بیرانوند و رشید، ۱۴۰۱)، هویت اخلاقی (آکینو و رید، ۲۰۰۲)، نگرش اخلاقی (دلفان بیرانوند و رشید، ۱۴۰۱)، و مقیاس سود و زیان (دلفان بیرانوند و رشید، ۱۴۰۱)، را تکمیل کردند. داده‌ها با استفاده از تحلیل واریانس و رگرسیون گام‌به‌گام تجزیه‌وتحلیل شدند.
یافته‌ها: نتایج این پژوهش نشان داد که رابطه متغیرهای هویت اخلاقی، نگرش اخلاقی، سود موقعیتی، و سود روانشناختی با رفتار اخلاقی مثبت و معنادار، و رابطه زیان موقعیتی و زیان روانشناختی با رفتار اخلاقی منفی و معنادار بودند. نتایج بیانگر آن است که متغیرهای سود موقعیتی، نگرش اخلاقی، زیان موقعیتی، و هویت اخلاقی به ترتیب مهمترین پیش‌بینی‌کننده‌های رفتار اخلاقی در میان نوجوانان بودند و این متغیرها در مجموع قادر به پیش‌بینی۰/۲۵ درصد از واریانس رفتار اخلاقی بودند (۰/۲۵۵ R=، ۰/۵۰ R۲=).
نتیجه‌گیری: برپایه‌ی یافته‌های پژوهش می‌توان گفت میزان سود و زیانی که انجام دادنِ رفتارهای اخلاقی در یک موقعیت برای افراد دارد می‌تواند در مقایسه با هویت و نگرش اخلاقی نقش بیش‌تری در پیش‌بینی رفتارهای اخلاقی داشته باشد. زمانی که انجام دادن رفتارهای اخلاقی با سود موقعیتی بیش‌تر و با زیان موقعیتی کم‌تر همراه باشند، با احتمال بیش‌تری روی خواهند داد. نتایج این پژوهش دارای تلویحات مهمی برای همه سازمان‌هاست.
