اثربخشی برنامه آموزش سرمایه‌های‌ روانشناختی مبتنی ‌بر روانشناسی مثبت نگر بر تاب‌آوری‌ تحصیلی دانش‌آموزان

ابراهیمی, فرشید; کاکابرایی, کیوان

doi:10.61186/jps.23.140.163

پیام خود را بنویسید

ارسال به ایمیل

دوره 23، شماره 140 - ( پاییز 1403(آبان)، 1403 ) جلد 23 شماره 140 صفحات 181-163 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.61186/jps.23.140.163

Mendeley

Zotero

RefWorks

ebrahimi F, Kakabaraei K. (2024). Effectiveness of the positive psychology-based psychological capital education program on student academic resilience. Journal of Psychological Science. 23(140), 163-181. doi:10.61186/jps.23.140.163
URL: http://psychologicalscience.ir/article-1-2537-fa.html

ابراهیمی فرشید، کاکابرایی کیوان. اثربخشی برنامه آموزش سرمایه‌های‌ روانشناختی مبتنی ‌بر روانشناسی مثبت نگر بر تاب‌آوری‌ تحصیلی دانش‌آموزان مجله علوم روانشناختی 1403; 23 (140) :181-163 10.61186/jps.23.140.163

URL: http://psychologicalscience.ir/article-1-2537-fa.html

اثربخشی برنامه آموزش سرمایه‌های‌ روانشناختی مبتنی ‌بر روانشناسی مثبت نگر بر تاب‌آوری‌ تحصیلی دانش‌آموزان

فرشید ابراهیمی

، کیوان کاکابرایی^*

استاد، گروه روانشناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران. ، Keivan@iauksh.ac.ir

چکیده: (857 مشاهده)

زمینه: سرمایه‌ی روانشناختی یکی از مفاهیم جدیدی است که در روان‌شناسی مثبت نگر مطرح شده است و می‌تواند در افزایش توانمندی افراد در جنبه‌های مختلف زندگی به‌خصوص درزمینۀ انعطاف پذیری و ابعاد مختلف تاب آوری نقش مهمی داشته باشد.
هدف: این مطالعه با هدف اثربخشی برنامه آموزش سرمایه‌های‌ روانشناختی مبتنی ‌بر روانشناسی مثبت‌گرایی بر تاب‌آوری تحصیلی دانش‌آموزان انجام شد.
روش: روش پژوهش از نوع نیمه آزمایشی با طرح پژوهش از نوع پیش‎آزمون_ پس‎آزمون و پیگیری 2 ماهه با گروه گواه بود. جامعه آماری پژوهش را کلیه دانــش‌آمــوزان مقطع متوسطه اول و دوم شهر کرمانشاه در سال تحصیلی 1403-1402 تشکیل دادند. نمونه پژوهش 26 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اوّل و دوم شهر کرمانشاه بودند که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب و به‌صورت تصادفی در دو گروه آزمایشی و گواه گمارده شدند (هر گروه 13 نفر). دانش آموزان در سه موقعیت پیش آزمون، پس آزمون و با فاصله زمانی 2 ماهه به پرسشنامه تاب‌آوری تحصیلی (ساموئلو، 2004) پاسخ دادند. گروه آزمایشی آموزش سرمایه های روانشناختی را مبتنی بر الگوی آموزشی لوتانز و یوسف (2004) در 12 جلسه‌ی 90 دقیقهای دریافت کردند و گروه گواه در طول دوره آموزش هیچ مداخله ای دریافت نکردند. برای تحلیل داده‎ها از روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر با استفاده از نرم‎افزار SPSS. 25 استفاده شد.
یافته ها: نتایج حاصل از تحلیل واریانس با اندازه گیری مکرر نشان داد که بین نمرات درون‌گروهی پیش‌آزمون و پس آزمون (اثر مداخله) و پیش آزمون و پیگیری (اثر زمان) در متغیر تاب‌آوری تحصیلی و مؤلفه‌های آن تفاوت وجود دارد (05/0≥P)، بین میانگین نمرات پس آزمون و پیگیری (ثبات مداخله) در متغیر تاب آوری تحصیلی و مؤلفه های آن تفاوت معناداری وجود ندارد. به عبارت ثبات مداخله در طی زمان حفظ شده است.
نتیجه‌گیری: براساس یافته‎های پژوهش، می‌توان نتیجه گرفت که برنامه آموزش سرمایه‌های روانشناختی مبتنی بر روانشناسی مثبت نگر بر افزایش تاب‌آوری تحصیلی مؤثر بوده و می‌توان از این روش درمانی برای افزایش تاب‌آوری تحصیلی دانش آموزان استفاده کرد.

واژه‌های کلیدی: برنامه آموزش سرمایه‌های‌ روانشناختی مبتنی ‌بر روانشناسی مثبت‌گرایی، تاب‌آوری‌ تحصیلی، دانش‌آموزان

متن کامل [PDF 1252 kb] (473 دریافت)

نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1403/4/29 | پذیرش: 1403/8/1 | انتشار: 1403/6/6

فهرست منابع

1. آخوندی، نیلا و آقاعلیخانی، علی محمد (1394). روانشناسی مثبت کاربست سرمایه روانشناختی در ارتقای کیفیت زندگی و رفتار سازمانی برتر. تهران: انتشارات نیوند.

2. https://ketab.ir/book/bcd17077-ca8e-4b40-9637-4b1de2e65ae3

3. ازبک پور، فاطمه؛ صغری کربلایی هرفته، فاطمه و سلیمی، سمانه (1402). نقش سرمایه‌های روانشناختی و خودتنظیمی در اشتیاق تحصیلی دانش آموزان با میانجی گری سبک های شناختی ویت کین (مطالعه موردی دختران 16 تا 18 سال دانش آموز مقطع متوسطه دوره دوم شهر زهدان). مجله علوم روانشناختی، 23(139).

4. doi:10.52547/JPS.23.139.1723

5. بشارتی پور، معصومه؛ حاجی یخچالی، علیرضا؛ شهنی ییلاق، منیجه و مکتبی، غلامحسین (1403). بررسی اثربخشی آموزش سرمایه روانشاختی بر هیجان های مثبت و خوش‌بینی تحصیلی دانش آموزان. مجله علوم روانشاختی، 23(239)، 1545-1565.

6. doi:doi:10.52547/JPS.23.139.1545

7. تحویلیان، فرحناز؛ برجعلی، احمد؛ مشایخ، مریم و کراسکیان، آدیس (1400). اثربخشی آموزشی سرمایه روانشناختی مثبت‌گرا بر خودتنظیمی و سبک زندگی توسعه دهنده سلامت در دختران نوجوان افسرده، خانواده درمانی کاربردی، 2 (2)، 86-102.

8. doi: 10.22034/aftj.2021.289283.1101

9. سلطانی نژاد، مهرانه؛ آسیابی، مینا؛ ادهمی، بیانه و توانایی یوسفیان، سمیرا (1393). بررسی شاخص‌های روان سنجی پرسشنامه تاب‌آوری تحصیلی. فصلنامه اندازه‌گیری تربیتی، 4(15)، 35-17.

10. https://jem.atu.ac.ir/article_267.html

11. Abaei Niyasar, N., Atashpuor, H. (2016). Effectiveness of group training of psychological capital on happiness due to the moderating effect of social relationships. International Journal of Educational and Psychological Researches, 2 (3), 150-153. DOI:10.4103/2395-2296.183536 [DOI:10.4103/2395-2296.183536]

12. Abdolrezapour, P., Jahanbakhsh Ganjeh, S., & Ghanbari, N. (2023). Self-efficacy and resilience as predictors of students' academic motivation in online education. Plos one, 18(5), e0285984. doi: 10.1371/journal.pone.0285984 [DOI:10.1371/journal.pone.0285984] [PMID] []

13. Agasisti, T., Avvisati, F., Borgonovi, F., & Longobardi, S. (2018). Academic resilience: What schools and countries do to help disadvantaged students succeed in PISA. Organisation for Economic Co-operation and Development. 167;3. [DOI:10.1787/e22490ac-en]

14. Akhundy, N., & AqaAliKhan, A. M. (2015). Positive psychology applies psychological capital to the promotion of quality of life and superior organizational behavior. Tehran: published by nivand. [Persian]. https://ketab.ir/book/bcd17077-ca8e-4b40-9637-4b1de2e65ae3

15. Alainati, S. (2024). The Role of Educational Systems in Developing the Twenty-First Century Skills: Perspectives and Initiatives of Gulf Cooperation Council Countries. IOSR Journal of Business and Management (IOSR-JBM) e-ISSN, 44-57. DOI:10.9790/487X-2601034457

16. Alva, S. A. (1991). Academic invulnerability among Mexican-American students: The importance of protective resources and appraisals. Hispanic Journal of Behavioral Sciences, 13(1), 18-34. DOI: 10.1177/07399863910131002 [DOI:10.1177/07399863910131002]

17. Ayala, J. C., & Manzano, G. (2018). Academic performance of first-year university students: the influence of resilience and engagement. Higher Education Research and Development, 37(7), 1321-1335. [DOI:10.1080/07294360.2018.1502258]

18. Bandura A. (1982). Self-efficacy mechanism in human agency. Am Psychol. 37(2):122-147. doi:10.1037/0003-066x.37.2.122 [DOI:10.1037/0003-066X.37.2.122] []

19. Bani Odeh, K., & Lach, L. M. (2024). Barriers to, and facilitators of, education for children with disabilities worldwide: a descriptive review. Frontiers in Public Health, 11, 1294849. doi: 10.3389/fpubh.2023.1294849 [DOI:10.3389/fpubh.2023.1294849] [PMID] []

20. Besharati Pour, M., Hajiyakhchali, A., Shehni Yailagh, M., & Maktabi, G. (2024). The efficacy of psychological capital training on positive emotions and academic optimism among students. Journal of Psychological Science, 1545-1566. [Persian]. doi:10.52547/JPS.23.139.1545

21. Bonanno, G. A. (2004). Loss, trauma and human resilience: Have we underestimated the human capacity to thrive after extremely aversive events? American Psychologist, 59 (1), 20-28. DOI: 10.1037/0003-066X.59.1.20 [DOI:10.1037/0003-066X.59.1.20] [PMID]

22. Carmona-Halty, M., Salanova, M., Llorens, S., & Schaufeli, W. B. (2019). How psychological capital mediates between study-related positive emotions and academic performance. Journal of Happiness Studies, 20, 605-617.doi:10.1007/s10902-018-9963-5 [DOI:10.1007/s10902-018-9963-5]

23. Carver CS, Scheier MF, Segerstrom SC. (2010). Optimism. Clin Psychol Rev.30(7):879-889. doi:10.1016/j.cpr.2010.01.006 [DOI:10.1016/j.cpr.2010.01.006] [PMID] []

24. Crowne, D. P., & Marlowe, D. (1960). A new scale of social desirability independent of psychopathology. Journal of Consulting Psychology, 24(4), 349-354. [DOI:10.1037/h0047358] [PMID]

25. Da, S., He, Y., & Zhang, X. (2020). Effectiveness of Psychological Capital Intervention and Its Influence on Work-Related Attitudes: Daily Online Self-Learning Method and Randomized Controlled Trial Design. International journal of environmental research and public health, 17(23), 8754. [DOI:10.3390/ijerph17238754] [PMID] []

26. Datu, J. A. D., & Valdez, J. P. M. (2019). Psychological capital is associated with higher levels of life satisfaction and school belongingness. School Psychology International, 40(4), 331-346.. doi:10.1177/0143034319838011 [DOI:10.1177/0143034319838011]

27. Dishman, R. K., Ickes, W., & Morgan, W. P. (1980). Self-motivation and adherence to habitual physical activity. Journal of Applied Social Psychology, 10(2), 115-132. [DOI:10.1111/j.1559-1816.1980.tb00697.x]

28. Fredrickson, B. L. (1998). What good are positive emotions? Review of General Psychology, 2 (3), 300-319.doi: 10.1037/1089-2680.2.3.300 [DOI:10.1037/1089-2680.2.3.300] [PMID] []

29. Fredrickson, B. L. (2001). The role of positive emotions in positive psychology: The broaden-and-build theory of positive emotions. American Psychologist, 56 (3), 218-226.doi: 10.1037//0003-066x.56.3.218 [DOI:10.1037//0003-066X.56.3.218] [PMID] []

30. Fredrickson, B. L., Tugade, M. M., & Waugh, C. E. (2003). What good are positive emotions in crises? A prospective study of resilience and emotions following the terrorist attacks on the United States on September 11th, 2001. Journal of Personality and Social Psychology, 84 (2), 365-376 doi: 10.1037//0022-3514.84.2.365 [DOI:10.1037//0022-3514.84.2.365] [PMID] []

31. Goldberg, L. R. (1990). An alternative "description of personality": The Big-Five factor structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59(6), 1216-1229. [DOI:10.1037/0022-3514.59.6.1216] [PMID]

32. Hayat, A. A., Shateri, K., Amini, M., & Shokrpour, N. (2020). Relationships between academic self-efficacy, learning-related emotions, and metacognitive learning strategies with academic performance in medical students: a structural equation model. BMC medical education, 20, 1-11.doi:10.1186/ s12909-020-01995-9 [DOI:10.1186/s12909-020-01995-9] [PMID] []

33. He, H., Zhu, N., Lyu, B., & Zhai, S. (2023). Relationship between nurses' psychological capital and satisfaction of elderly cancer patients during the COVID-19 pandemic. Frontiers in psychology, 14, 1121636. [DOI:10.3389/fpsyg.2023.1121636] [PMID] []

34. Icekson, T., Kaplan, O., & Slobodin, O. (2020). Does optimism predict academic performance? Exploring the moderating roles of conscientiousness and gender. Studies in Higher Education, 45(3), 635-647. doi:10.1080/03075079.2018.1564257 [DOI:10.1080/03075079.2018.1564257]

35. Jafri, H. (2017). Understanding influence of psychological capital on student's engagement and academic motivation. Pacific Business Review International, 10(6), 1-12. http://www.pbr.co.in/2017/2017_month/Dec/2.pdf

36. Jiang, M. M., Gao, K., Wu, Z. Y., & Guo, P. P. (2022). The influence of academic pressure on adolescents' problem behavior: chain mediating effects of self-control, parent-child conflict, and subjective well-being. Frontiers in psychology, 13, 954330. doi: 10.3389/fpsyg.2022.954330 [DOI:10.3389/fpsyg.2022.954330] [PMID] []

37. Jowkar, B., Kojuri, J., Kohoulat, N., & Hayat, A. A. (2014). Academic resilience in education: the role of achievement goal orientations. Journal of advances in medical education & professionalism, 2(1), 33-38. PMC4235534

38. Khalaf, M. A. (2014). Validity and reliability of the academic resilience scale in Egyptian context. US-China Education Review B, 4(3), 202-210. https://www.researchgate.net/publication/332173133

39. Li, R., Che Hassan, N., & Saharuddin, N. (2023). Psychological Capital Related to Academic Outcomes Among University Students: A Systematic Literature Review. Psychology research and behavior management, 16, 3739-3763. [DOI:10.2147/PRBM.S421549] [PMID] []

40. Li, R., Che Hassan, N., & Saharuddin, N. (2023). Psychological capital related to academic outcomes among university students: a systematic literature review. Psychology Research and Behavior Management, 3739-3763. DOI: 10.2147/PRBM.S421549 [DOI:10.2147/PRBM.S421549] [PMID] []

41. Lisnyj, K., Pearl, D. L., McWhirter, J. E., & Papadopoulos, A. (2022). Examining the influence of human and psychological capital variables on post-secondary students' academic stress. Studies in Higher Education, 47(12), 2508-2522.doi: 10.1080/03075079.2022.2083101 [DOI:10.1080/03075079.2022.2083101]

42. Liu, J., & Huang, S. (2022). A Study on University Students' Psychological Capital and Academic Performance: Autonomous Motivation as the Mediator. Open Access Library Journal, 9(6), 1-20.DOI: 10.4236/oalib.1108941 [DOI:10.4236/oalib.1108941]

43. Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel psychology, 60(3), 541-572. doi:10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x [DOI:10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x]

44. Luthans, F., Avolio, B. J., Avey, J. B., & Norman, S. M. (2007). Positive psychological capital: Measurement and relationship with performance and satisfaction. Personnel psychology, 60(3), 541-572. doi: 10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x. [DOI:10.1111/j.1744-6570.2007.00083.x]

45. Luthans, K. W., Luthans, B. C., & Chaffin, T. D. (2019). Refining grit in academic performance: The mediational role of psychological capital. Journal of Management Education, 43(1), 35-61. DOI: 10.1177/1052562918804282 [DOI:10.1177/1052562918804282]

46. Luthanz, F., & Youssef, C. M. (2004). Human, social, and now positive psychological capital management: Investing in people for competitive advantage. organizational Dynamics, 33 (2), 143_160 DOI: 10.1016/j.orgdyn.2004.01.003 [DOI:10.1016/j.orgdyn.2004.01.003]

47. Magnano, P., Craparo, G., & Paolillo, A. (2016). Resilience and Emotional Intelligence: which role in achievement motivation. International Journal of Psychological Research, 9(1), 9-20. DOI: 10.21500/20112084.2096 [DOI:10.21500/20112084.2096]

48. Martínez, I. M., Youssef-Morgan, C. M., Chambel, M. J., & Marques-Pinto, A. (2019). Antecedents of academic performance of university students: academic engagement and psychological capital resources. Educational Psychology,39(8), 1047-1067. [DOI:10.1080/01443410.2019.1623382]

49. Masten, A. S., & Reed, M.-GJ. (2002). Resilience in development. In C. R. Snyder & S. Lopez (Eds.), Handbook of positive psychology (pp. 74-88). Oxford. [DOI:10.1093/oso/9780195135336.003.0006]

50. Ozbakpoor, F., Karbalaei Harafteh, F. S., & Salimi, S. (2024). The role of psychological capital and self-regulation in students' academic enthusiasm with the mediation of Whit-Kin's cognitive styles (case study: 16-18-year-old secondary school girls in Zahedan city). Journal of Psychological Science, 23(139), 1723-1738. [Persian]. doi: 10.52547/JPS.23.139.1723

51. Probst, T. M., Gailey, N. J., Jiang, L., & Bohle, S. L. (2017). Psychological capital: Buffering the longitudinal curvilinear effects of job insecurity on performance. Safety science, 100, 74-82. doi: 10.1016/j.ssci.2017.02.002 [DOI:10.1016/j.ssci.2017.02.002]

52. Radhamani, K., & Kalaivani, D. (2021). Academic resilience among students: A review of literature. International Journal of Research and Review, 8(6), 360-369. DOI:10.52403/ijrr.20210646 [DOI:10.52403/ijrr.20210646]

53. Raza, S. A., Qazi, W., & Yousufi, S. Q. (2021). The influence of psychological, motivational, and behavioral factors on university students' achievements: the mediating effect of academic adjustment. Journal of Applied Research in Higher Education, 13(3), 849-870. doi: 10.1108/jarhe-03-2020-0065 [DOI:10.1108/JARHE-03-2020-0065]

54. Romano, L., Angelini, G., Consiglio, P., & Fiorilli, C. (2021). Academic resilience and engagement in high school students: The mediating role of perceived teacher emotional support. European Journal of Investigation in Health, Psychology and Education, 11(2), 334-344. [DOI:10.3390/ejihpe11020025] [PMID] []

55. Samuels, W. E. (2004). Development of a non-intellective measure of academic success: Towards the quantification of resilience. The University of Texas at Arlington.Fromwww.Proquest.com

56. Samuels, W.E & Woo, A. (2009). Creation and Initial Validation of an Instrument to Measure Academic Resilience. From http://wesamuels.org/pdfs/aera2009.pdf

57. Sharma, P., Barmola, K. (2022). Role of emotional intelligence and psychological capital in competitive exam success. International Journal of Early Childhood Special Education, 14(4), 662-667. doi:10.9756/INT-JECSE/V14I4.84

58. Slåtten, T., Lien, G., Batt-Rawden, V.H., Evenstad, S.B.N. and Onshus, T. (2023), "The relationship between students' psychological capital, social-contextual factors and study-related outcomes - an empirical study from higher education in Norway", International Journal of Quality and Service Sciences, 15 (1), 17-33. doi: 10.1108/ijqss-11-2021-0160 [DOI:10.1108/IJQSS-11-2021-0160]

59. Snyder, C. R., Shorey, H. S., Cheavens, J., Pulvers, K. M., Adams, V. H. III, & Wiklund, C. (2002). Hope and academic success in college. Journal of Educational Psychology, 94(4), 820-826. [DOI:10.1037/0022-0663.94.4.820]

60. Soltaninejad, M., Asiabi, M., Ahmdi, B., & Tavanaiee Yosefian, S. (2014). A study of the psychometric properties of the Academic Resilience Inventory (ARI). Quarterly of Educational Measurement, 4(15), 17-35. [Persian] https://jem.atu.ac.ir/article_267.html

61. Song, R., Sun, N., & Song, X. (2019). The Efficacy of Psychological Capital Intervention (PCI) for Depression From the Perspective of Positive Psychology: A Pilot Study. Frontiers in psychology, 10, 1816. [DOI:10.3389/fpsyg.2019.01816] [PMID] []

62. Sternberg, R. J. (1993). Sternberg Triarchic Abilities Test (STAT) [Database record]. APA PsycTests. [DOI:10.1037/t51253-000]

63. Tahvilian, F., Borjali, A., Mashayekh, M., & Kraskian, A. (2021). The Educational Effectiveness of Positive Psychological Capital in Improving Self-Regulation and Health-Developing Lifestyle in Depressed Adolescent Girls. Journal of Applied Family Therapy, 2(2), 86-102. [Persian] doi: 10.22034/aftj.2021.289283.1101

64. Taylor, S. E., Kemeny, M. E., Reed, G. M., Bower, J. E., & Gruenewald, T. L. (2000). Psychological resources, positive illusions, and health. American psychologist, 55(1), 99. DOI: 10.1037//0003-066x.55.1.99 [DOI:10.1037//0003-066X.55.1.99] [PMID]

65. Torkashvand, M., Pourrahimi, M., Jalilvand, H., Abdi, M., Nasiri, E., & Haghi, F. (2022). Factors Affecting Academic Failure from Students' Perspectives. Strides in Development of Medical Education, 19(1), 22-30. [DOI:10.22062/sdme.2022.196382.1069]

66. Vîrgă, D., Pattusamy, M., & Kumar, D. P. (2022). How psychological capital is related to academic performance, burnout, and boredom? The mediating role of study engagement. Current Psychology, 41(10), 6731-6743. [DOI:10.1007/s12144-020-01162-9]

67. Wang JF, Bu LR, Li Y, Song J, Li N. (2021). The mediating effect of academic engagement between psychological capital and academic burnout among nursing students during the COVID-19 pandemic: a cross-sectional study. Article. Nurse Educ Today. 102(6):104938. doi:10.1016/j. nedt.2021.104938 [DOI:10.1016/j.nedt.2021.104938] [PMID] []

68. Yang, S., & Wang, W. (2022). The role of academic resilience, motivational intensity and their relationship in EFL learners' academic achievement. Frontiers in Psychology, 12, 823537. DOI: 10.3389/fpsyg.2021.823537 [DOI:10.3389/fpsyg.2021.823537] [PMID] []

69. Ye, W., Strietholt, R., & Blömeke, S. (2021). Academic resilience: Underlying norms and validity of definitions. Educational Assessment, Evaluation and Accountability, 33, 169-202. [DOI:10.1007/s11092-020-09351-7]

70. Yip, T., Cham, H., Wang, Y., & Xie, M. (2022). Applying stress and coping models to ethnic/racial identity, discrimination, and adjustment among diverse adolescents. Developmental psychology, 58(1), 176. DOI: 10.1037/dev0001283 [DOI:10.1037/dev0001283] [PMID] []