زمینه: اختلال اضطراب اجتماعی یکی از شایع‌ترین اختلالات اضطرابی است. ترس از ارزیابی منفی دیگران یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های اختلال اضطراب اجتماعی است. در مطالعات مختلف، اثربخشی درمان‌های شناختی - رفتاری و مواجهه مبتنی بر واقعیت مجازی بر علائم اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب اجتماعی بررسی و تأیید شده است، اما تا کنون مطالعه‌ای در مورد مقایسۀ اثربخشی این دو نوع روش درمانی بر ترس از ارزیابی منفی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی انجام نشده است.
هدف: پژوهش حاضر با هدف مقایسۀ اثربخشی درمان شناختی - رفتاری و درمان مواجهه از طریق واقعیت مجازی بر ترس از ارزیابی منفی دانش‌آموزان مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی انجام شد.
روش: روش پژوهش حاضر، نیمه‌آزمایشی از نوع پیش‌آزمون - پس‌آزمون با گروه گواه و پیگیری یک ماهه بود. جامعۀ آماری پژوهش شامل تمامی دانش‌آموزان دورۀ دوم متوسطه مشغول به تحصیل در مدارس شهر قائم‌شهر در سال تحصیلی ۱۴۰۲-۱۴۰۱ بود ند . ۵۱ دانش‌آموز با روش نمونه‌گیری در دسترس وارد مطالعه شدند و به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش و یک گروه گواه (هرگروه ۱۷ نفر) قرار گرفتند. گروه آزمایش اول و دوم هر یک به ترتیب طی ۱۲ و ۸ جلسه ۶۰ دقیقه‌ای تحت مداخله شناختی - رفتاری و مواجهه از طریق واقعیت مجازی قرار گرفتند. ابزارهای جمع‌آوری اطلاعات در این پژوهش شامل پرسشنامه هراس اجتماعی (کانور و همکاران، ۲۰۰۰) و فرم کوتاه مقیاس ترس از ارزیابی منفی (لری، ۱۹۸۳) بود. تحلیل داده‌ها با روش تحلیل واریانس با اندازه‌گیری مکرر و با استفاده از نرم­افزار SPSS-۲۴ انجام شد.
یافته­ ها: یافته‌های این پژوهش نشان داد که هر دو مداخلۀ درمان شناختی - رفتاری و مواجهه از طریق واقعیت مجازی در مقایسه با گروه گواه به طور معنی‌داری باعث کاهش ترس از ارزیابی منفی شدند ( ۰۱/۰ P<) و تأثیر هر دو روش مداخله تا مرحلۀ پیگیری یک ‌ماهه حفظ شد. همچنین یافته‌ها حاکی از این بود که درمان شناختی - رفتاری در مقایسه با درمان مواجهه از طریق واقعیت مجازی دارای اثربخشی بیشتری بود (۰۱/۰ <P).
نتیجه‌گیری: با توجه به نتایج به دست آمده پیشنهاد می‌شود مشاوران و درمانگران حوزۀ کودک و نوجوان و همچنین مشاوران مدارس از دو روش مداخله‌ای درمان شناختی - رفتاری و درمان مواجهه از طریق واقعیت مجازی با اولویت درمان شناختی - رفتاری به طور خاص در جهت کاهش ترس از ارزیابی منفی و به طورکلی در کاهش علائم اضطراب اجتماعی دانش‌آموزان استفاده کنند.

زمینه: اختلال اضطراب اجتماعی به‌عنوان یکی از شایع‌ترین اختلالات روانشناختی، با ترس مداوم از ارزیابی منفی در موقعیت‌های اجتماعی و عملکردی همراه است و تأثیرات مخربی بر کیفیت زندگی فردی و اجتماعی مبتلایان دارد. درمان‌های موجود شامل مداخلات روانشناختی، نظیر درمان شناختی-رفتاری و دارودرمانی، به‌ویژه استفاده از مهارکننده‌های بازجذب سروتونین به‌صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته‌اند. با این حال، شواهد موجود درباره اثربخشی این روش‌ها به‌صورت جداگانه و ترکیبی، به ویژه در جمعیت‌های مختلف، همچنان محدود و پراکنده است.
هدف: هدف مطالعه حاضر بررسی تأثیر مداخلات روانشناختی و دارودرمانی بر بهبود اضطراب اجتماعی به روش مرورنظام مند بود.
روش: در این مطالعه مرور سیستماتیک بدین صورت که یافته های پژوهشی از سال های میلادی ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۵ در پایگاه های اطلاعاتی SID، Springer، Scopus، Pubmed، Science direct و Google Scholar با جستجوی کلمات کلیدی مداخلات روانشناختی، دارودرمانی، درمان شناختی-رفتاری، مهارکننده‌های بازجذب سروتونین، اثربخشی درمان، اختلال اضطراب اجتماعی، درمان ترکیبی (روان‌درمانی + دارو) مورد بررسی قرار گرفت که در نهایت براساس معیارهای ورود از بین ۵۰ مقاله مورد بررسی، ۳۸ مقاله وارد پژوهش و با استفاده از نرم افزار Excel نتایج طبقه بندی، خلاصه و گزارش شد.
یافته ­ها: این مرور نظام‌مند نشان می‌دهد که درمان شناختی-رفتاری به عنوان خط اول درمان اختلال اضطراب اجتماعی مؤثر است و بهبود پایدار در علائم و عملکرد اجتماعی ایجاد می‌کند. دارودرمانی، به ویژه مهارکننده‌های بازجذب سروتونین نیز علائم را کاهش می‌دهد، اما با عوارض جانبی همراه است. ترکیب روان‌درمانی و دارودرمانی در موارد شدید مؤثرتر است، هرچند روان‌درمانی به تنهایی نیز نتایج مشابهی دارد. شخصی‌سازی درمان برای دستیابی به بهترین نتایج ضروری است.
نتیجه‌گیری: نتایج حاکی از آن است که درمان‌های روانشناختی به ویژه درمان شناختی رفتاری و دارودرمانی هر دو در کاهش علائم اضطراب اجتماعی مؤثرند، اما ترکیب این دو در موارد شدید نتایج بهتری دارد، و درمان‌های نوین مانند واقعیت مجازی و ذهن‌آگاهی نیز امیدوارکننده‌اند.