اثربخشی برنامه واقعیت مجازی بر کارکردهای رفتاری، تنظیم هیجان و عملکردهای مغزی در درمان ترس از پرواز

لطفی زاده, طاهره; زارع, حسین; صفری, میرشهرام; پوشنه, کامبیز; آسایش, محمد حسن

doi:10.61186/jps.23.144.2

پیام خود را بنویسید

ارسال به ایمیل

دوره 23، شماره 144 - ( زمستان 1403(اسفند)، 1403 ) جلد 23 شماره 144 صفحات 43-21 | برگشت به فهرست نسخه ها

‎ 10.61186/jps.23.144.2

Mendeley

Zotero

RefWorks

Lotfizadeh T, Zare H Z, Safari M S, Poshneh K, Asayesh M H. (2025). Effectiveness of virtual reality program on behavioral functions, emotional regulation and brain functions in the treatment of aerophobia. Journal of Psychological Science. 23(144), 21-43. doi:10.61186/jps.23.144.2
URL: http://psychologicalscience.ir/article-1-2632-fa.html

لطفی زاده طاهره، زارع حسین، صفری میرشهرام، پوشنه کامبیز، آسایش محمد حسن. اثربخشی برنامه واقعیت مجازی بر کارکردهای رفتاری، تنظیم هیجان و عملکردهای مغزی در درمان ترس از پرواز مجله علوم روانشناختی 1403; 23 (144) :43-21 10.61186/jps.23.144.2

URL: http://psychologicalscience.ir/article-1-2632-fa.html

اثربخشی برنامه واقعیت مجازی بر کارکردهای رفتاری، تنظیم هیجان و عملکردهای مغزی در درمان ترس از پرواز

طاهره لطفی زاده

، حسین زارع^*

، میرشهرام صفری

، کامبیز پوشنه

، محمد حسن آسایش

استاد، گروه روانشناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران. ، h_zare@pnu.ac.ir

چکیده: (1147 مشاهده)

زمینه: ترس از پرواز جزو دسته بندی هراس ها است که می تواند اثر منفی بر روی افراد داشته باشد. این ترس می تواند ناشی از عوامل زیادی همچون عملکردهای رفتاری، مغزی و تنظیم هیجان باشد. از آنجایی سفرهای هوایی از سفر با سایر وسایل نقلیه ایمن تر هستند، بنابراین درمان این اختلال از اهمیت زیادی برخوردار است.
هدف: این پژوهش با هدف تعیین اثربخشی برنامه واقعیت مجازی بر کارکردهای رفتاری، تنظیم هیجان و عملکردهای مغزی به وسیله اف نیرز در درمان ترس از پرواز انجام شد.
روش: طرح پژوهش حاضر نیمه آزمایشی از نوع پیش‌آزمون – پس‌‌‌‌آزمون با گروه آزمایش (آموزش واقعیت مجازی) و یک گروه گواه (هر گروه 13 نفر) با پیگیری 1 ماهه بود. جامعه آماری این پژوهش شامل تمامی افراد دارای ترس از پرواز بود که در سال 1402 و 1403 در شهر تهران طی فراخوانی در شبکه های اجتماعی اینستاگرام و تلگرام از آنها دعوت به همکاری شد. از پرسشنامه ترس از پرواز (بورناس و همکاران، 1999)، پرسشنامه تنظیم هیجان (گراس و جان، 2003) و طیف نگاری کارکردی مادون قرمز نزدیک (اف نیرز) برای گردآوری داده ها استفاده شد و همچنین از پروتکل 5 جلسه ای (هر هفته یک جلسه و هر جلسه 60 دقیقه) برنامه واقعیت مجازی برای مداخله استفاده شد. داده ها با روش های تحلیل واریانس با اندازهگیری مکرر و آزمون تی-تست تجزیه و تحلیل شدند. از نرم افزار SPSS نسخه 26 برای تجزیه و تحلیل داده ها استفاده شد.
یافته ‌ها: نتایج نشان داد که برنامه واقعیت مجازی باعث بهبود کارکردهای رفتاری شد (01/0 >p) اما بر روی تنظیم هیجانی و شاخص‌های فعالیت مغزی اثربخشی معناداری نداشت (01/0 <p).
نتیجه‌ گیری: در مجموع برنامه واقعیت مجازی دارای اهمیت زیادی در بهبود ترس از پرواز است و می تواند کارکردهای رفتاری فرد را ارتقاء ببخشد و در نتیجه افراد می توانند بدون ترس از پرواز، از هواپیما استفاده کنند و در نتیجه می توان از این روش برای درمان ترس از پرواز استفاده کرد.

واژه‌های کلیدی: اف نیرز، ترس از پرواز، تنظیم هیجان، عملکرد مغزی، کارکردهای رفتاری، واقعیت مجازی

متن کامل [PDF 1473 kb] (550 دریافت)

نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1402/7/6 | پذیرش: 1402/9/10 | انتشار: 1403/12/1

فهرست منابع

1. Abuso, A. B. V., Hashmi, M., Hashmi, H., Khoo, A., & Parsaik, A. (2023). Overcoming Fear of Flying: A Combined Approach of Psychopharmacology and Gradual Exposure Therapy. Cureus, 15(5). https://doi.org/10.7759/cureus.39773 [DOI:10.7759%2Fcureus.39773] [PMID] []

2. Albakri, G., Bouaziz, R., Alharthi, W., Kammoun, S., Al-Sarem, M., Saeed, F., & Hadwan, M. (2022). Phobia exposure therapy using virtual and augmented reality: a systematic review. Applied Sciences, 12(3), 1672. [DOI:10.3390/app12031672]

3. American Psychiatric Association. (2022). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed., text rev.). [DOI:10.1176/appi.books.9780890425787]

4. Anderson, A. (2019). Virtual reality, augmented reality and artificial intelligence in special education: a practical guide to supporting students with learning differences. Translators: Dr. Hossein Zare and Samaneh Haddadi. (2022). Arjamand Publication, Tehran. (In Persian) [DOI:10.4324/9780429399503]

5. Babaie, V., Abolmaali alhosseini, K., & hobbi, M. B. (2024). Comparing the effectiveness of paradoxical timetable therapy and virtual reality technology therapy on the focused - attention and symptoms of social anxiety disorder. Journal of Psychological Science. 23(133), 59-78. (In Persian) http://dx.doi.org/10.52547/JPS.23.133.59

6. Babić, D., Begović, B., & Levajković, T. (2023). Probabilistic model for the impact of fear of flying on airline network structures. Journal of Air Transport Management, 109, 102398. [DOI:10.1016/j.jairtraman.2023.102398]

7. Ben-Baruch, Y. D., Leibovich-Raveh, T., & Cohen, N. (2022). The link between emotion regulation and size estimation of spiders pictures among women who fear spiders. Frontiers in Psychology, 13, 1053381. [DOI:10.3389/fpsyg.2022.1053381] [PMID] []

8. Binder, F. P., Pöhlchen, D., Zwanzger, P., & Spoormaker, V. I. (2022). Facing your fear in immersive virtual reality: Avoidance behavior in specific phobia. Frontiers in Behavioral Neuroscience, 16, 827673. [DOI:10.3389/fnbeh.2022.827673] [PMID] []

9. Bornas, X., Tortella-Feliu, M., García de la Banda, G., Fullana, M. A., and Llabrés, J. (1999). Validación factorial del Cuestionario de Miedo a Volar. Análisis y Modificación de Con- ducta, 25, 885-907. https://psycnet.apa.org/record/2000-08103-004

10. Colombo, D., Díaz‐García, A., Fernandez‐Álvarez, J., & Botella, C. (2021). Virtual reality for the enhancement of emotion regulation. Clinical Psychology & Psychotherapy, 28(3), 519-537. [DOI:10.1002/cpp.2618] [PMID]

11. Del Casale, A., Ferracuti, S., Rapinesi, C., Serata, D., Piccirilli, M., Savoja, V., ... & Girardi, P. (2012). Functional neuroimaging in specific phobia. Psychiatry Research: Neuroimaging, 202(3), 181-197. [DOI:10.1016/j.pscychresns.2011.10.009] [PMID]

12. Flasbeck, V., Engelmann, J., Klostermann, B., Juckel, G., & Mavrogiorgou, P. (2023). Relationships between fear of flying, loudness dependence of auditory evoked potentials and frontal alpha asymmetry. Journal of Psychiatric Research, 159, 145-152. [DOI:10.1016/j.jpsychires.2023.01.031] [PMID]

13. Fumero, A., Marrero, R. J., Rivero, F., Alvarez-Pérez, Y., Bethencourt, J. M., González, M., & Peñate, W. (2021). Neuronal correlates of small animal phobia in human subjects through fMRI: The role of the number and proximity of stimuli. Life, 11(4), 275. [DOI:10.3390/life11040275] [PMID] []

14. Gage, N. M., & Baars, B. (2018). Fundamentals of Cognitive Neuroscience: A Beginner's Guide. Translated by Dr. Seyed Kamal Kharazi (1402). Samet Publications, Tehran. (In Persian)

15. Gottlieb, A., Doniger, G. M., Hussein, Y., Noy, S., & Plotnik, M. (2021). The efficacy of a virtual reality exposure therapy treatment for fear of flying: A retrospective study. Frontiers in psychology, 12, 641393. [DOI:10.3389/fpsyg.2021.641393] [PMID] []

16. Groom, D; & Eysenck, M. (2019). An introduction to applied cognitive psychology. Translators: Dr. Hossein Zare and Seyed Morteza Nazari. (2021). Arjamand Publication, Tehran. (In Persian)

17. Gross, J. J., & John, O. P. (2003). Individual differences in two emotion regulation processes: implications for affect, relationships, and well-being. Journal of personality and social psychology, 85(2), 348-362. [DOI:10.1037/0022-3514.85.2.348] [PMID]

18. Hafezi, K., Akbarnataj, N., Sadeghi, J., Mohammadzade, R. (2024). Comparison of the efficacy of empowering executive functions and teaching emotion regulation skills on academic anxiety in adolescents. Journal of Psychological Science. 23(141), 2243-2260. (In Persian) http://dx.doi.org/10.52547/JPS.23.141.2243

19. Hoffman, A. N., Trott, J. M., Makridis, A., & Fanselow, M. S. (2022). Anxiety, fear, panic: an approach to assessing the defensive behavior system across the predatory imminence continuum. Learning & behavior, 50(3), 339-348. [DOI:10.3758/s13420-021-00509-x] [PMID] []

20. Hosseini, F., & Kheir, M. (2011). Investigation of the Role of Teacher in Mathematic Academic Emotions and Students Emotion Regulation". Journal of Modern Psychological Researches, 5(20), 41-63. https://psychologyj.tabrizu.ac.ir/article_4176_en.html?lang=fa

21. Ipser, J. C., Singh, L., & Stein, D. J. (2013). Meta‐analysis of functional brain imaging in specific phobia. Psychiatry and clinical neurosciences, 67(5), 311-322. [DOI:10.1111/pcn.12055] [PMID]

22. Landowska, A., Roberts, D., Eachus, P., & Barrett, A. (2018). Within- and Between-Session Prefrontal Cortex Response to Virtual Reality Exposure Therapy for Acrophobia. Frontiers in human neuroscience, 12, 362. [DOI:10.3389/fnhum.2018.00362] [PMID] []

23. Lee, H., Choi, J., Jung, D., Hur, J. W., & Cho, C. H. (2021). The Effects of Virtual Reality Treatment on Prefrontal Cortex Activity in Patients With Social Anxiety Disorder: Participatory and Interactive Virtual Reality Treatment Study. Journal of medical Internet research, 23(12), e31844. [DOI:10.2196/31844] [PMID] []

24. Lincoln, T. M., Schulze, L., & Renneberg, B. (2022). The role of emotion regulation in the characterization, development and treatment of psychopathology. Nature Reviews Psychology, 1(5), 272-286. [DOI:10.1038/s44159-022-00040-4]

25. MamSharifi, P., Koorani, Z., Dortaj, F., Haghmohamadi Sharahi, G., & Sohi, M. (2020). Addiction prone prediction modeling based on meta-cognitive beliefs and sensation seeking: the mediating role of big five personality traits. Journal of Psychological Science. 19(94), 1219-1230. (In Persian) http://dorl.net/dor/20.1001.1.17357462.1399.19.94.8.2

26. Manshaee, G., Eslami, P., & Hajebrahimi, Z. (2020). Efficacy of virtual reality exposure therapy in reducing anxiety symptoms in Iranian individuals with flying phobia. Clinical Psychology and Personality, 16(2), 191-199. (In Persian) [DOI:10.22070/cpap.2020.2870]

27. Meyerbröker, K., Morina, N., Kerkhof, G. A., & Emmelkamp, P. M. (2022). Potential predictors of virtual reality exposure therapy for fear of flying: anxiety sensitivity, self-efficacy and the therapeutic alliance. Cognitive Therapy and Research, 1-9. [DOI:10.1007/s10608-021-10269-7]

28. Moeini, M., MamSharifi, P., Farokhi, S., & Shahrabi Farahani, M. (2022). The mediating role of emotion regulation and cognitive flexibility in the relationship between behavioral activation and inhibition systems with resilience in Red Crescent relief workers. Rooyesh-e-Ravanshenasi Journal (RRJ), 11(7), 133-144. (In Persian) http://dorl.net/dor/20.1001.1.2383353.1401.11.7.18.7

29. Mone, G. (2024). Virtual Reality as Therapy. [DOI:10.1145/3638536]

30. Montana, J. I., Matamala-Gomez, M., Maisto, M., Mavrodiev, P. A., Cavalera, C. M., Diana, B., ... & Realdon, O. (2020). The benefits of emotion regulation interventions in virtual reality for the improvement of wellbeing in adults and older adults: a systematic review. Journal of clinical medicine, 9(2), 500. https://doi.org/10.3390/jcm9020500 [DOI:10.3390%2Fjcm9020500] [PMID] []

31. Naumenko, K., Niebuhr, F., & Steinhäuser, J. (2021). Fear of flying from the experience of wingwave® coaches. Prävention und Gesundheitsförderung, 16, 131-138. [DOI:10.1007/s11553-020-00796-8]

32. Nursey-Bray, M., Palmer, R., Meyer-Mclean, B., Wanner, T., & Birzer, C. (2019). The fear of not flying: Achieving sustainable academic plane travel in higher education based on insights from South Australia. Sustainability, 11(9), 2694. [DOI:10.3390/su11092694]

33. Parmaxi, A. (2023). Virtual reality in language learning: A systematic review and implications for research and practice. Interactive learning environments, 31(1), 172-184. [DOI:10.1080/10494820.2020.1765392]

34. Rizzo, A. (2019). Virtual reality for psychological and neurocognitive interventions. S. Bouchard (Ed.). Translators: Dr. Hossein Zare, Dr. Mohammad Hossein Abdullahi and Dr. Esfandiar Azad. (2021). Arjamand Publication, Tehran. (In Persian) [DOI:10.1007/978-1-4939-9482-3]

35. Ribé-Vines, J. M., Gutiérrez-Maldonado, J., Zabolipour, Z., & Ferrer-Garcia, M. (2023). Efficacy of virtual reality-based exposure therapy for the treatment of fear of flying: a systematic review. the Cognitive Behaviour Therapist, 16, e19. [DOI:10.1017/S1754470X23000119]

36. Rolls, E. T., Deco, G., Huang, C. C., & Feng, J. (2023). Human amygdala compared to orbitofrontal cortex connectivity, and emotion. Progress in neurobiology, 220, 102385. [DOI:10.1016/j.pneurobio.2022.102385] [PMID]

37. Rosenbaum, D., Leehr, E. J., Kroczek, A., Rubel, J. A., Int-Veen, I., Deutsch, K., ... & Ehlis, A. C. (2020). Neuronal correlates of spider phobia in a combined fNIRS-EEG study. Scientific Reports, 10(1), 12597. [DOI:10.1038/s41598-020-69127-3] [PMID] []

38. Rosenbaum, D., Leehr, E. J., Rubel, J., Maier, M. J., Pagliaro, V., Deutsch, K., ... & Ehlis, A. C. (2020). Cortical oxygenation during exposure therapy-in situ fNIRS measurements in arachnophobia. NeuroImage: Clinical, 26, 102219. https://doi.org/10.1016/j.nicl.2020.102219 [DOI:10.1016%2Fj.nicl.2020.102219] [PMID] []

39. Silvers, J. A. (2022). Adolescence as a pivotal period for emotion regulation development. Current opinion in psychology, 44, 258-263. [DOI:10.1016/j.copsyc.2021.09.023] [PMID]

40. Spiegel, D., Maruffi, B., Frischholz, E. J., & Spiegel, H. (2015). Hypnotic responsivity and the treatment of flying phobia. The American journal of clinical hypnosis, 57(2), 156-164. [DOI:10.1080/00029157.2015.967086] [PMID]

41. Tak, S., & Ye, J. C. (2014). Statistical analysis of fNIRS data: a comprehensive review. Neuroimage, 85, 72-91. [DOI:10.1016/j.neuroimage.2013.06.016] [PMID]

42. Thammasan, N., & Poel, M. (2022). Detecting Fear of Heights Response to a Virtual Reality Environment Using Functional Near-Infrared Spectroscopy. Frontiers in Computer Science, 3, 652550. [DOI:10.3389/fcomp.2021.652550]

43. Thng, C. E. W., Lim-Ashworth, N. S. J., Poh, B. Z. Q., & Lim, C. G. (2020). Recent developments in the intervention of specific phobia among adults: a rapid review. F1000Research, 9, F1000 Faculty Rev-195. https://doi.org/10.12688/f1000research.20082.1 [DOI:10.12688%2Ff1000research.20082.1] [PMID] []

44. Wang, X., Jin, Y., Li, X., Song, Y., & Pan, D. (2024). A Study of the Emotional and Cognitive Effects of Long-Term Exposure to Nature Virtual Reality (VR) Videos on Mobile Terminals. Forests, 15(5), 853. [DOI:10.3390/f15050853]

45. Wannemueller, A., Schaumburg, S., Tavenrath, S., Bellmann, A., Ebel, K., Teismann, T., ... & Margraf, J. (2020). Large-group one-session treatment: Feasibility and efficacy in 138 individuals with phobic fear of flying. Behaviour Research and Therapy, 135, 103735. [DOI:10.1016/j.brat.2020.103735] [PMID]

46. Warner, E. N., & Strawn, J. R. (2023). Risk Factors for Pediatric Anxiety Disorders. Child and Adolescent Psychiatric Clinics, 32(3), 485-510. [DOI:10.1016/j.chc.2022.10.001] [PMID]

47. Wen, D., Lang, X., Zhang, H., Li, Q., Yin, Q., Chen, Y., & Xu, Y. (2021). Task and non-task brain activation differences for assessment of depression and anxiety by fNIRS. Frontiers in Psychiatry, 12, 758092. [DOI:10.3389/fpsyt.2021.758092] [PMID] []

48. Wilhelm, F. H., & Roth, W. T. (1997). Acute and delayed effects of alprazolam on flight phobics during exposure. Behaviour research and therapy, 35(9), 831-841. https://psycnet.apa.org/doi/10.1016/S0005-7967(97)00033-8 [DOI:10.1016/S0005-7967(97)00033-8]

49. Wittfoth, D., Beise, J., Manuel, J., Bohne, M., & Wittfoth, M. (2022). Bifocal emotion regulation through acupoint tapping in fear of flying. NeuroImage: Clinical, 34, 102996. [DOI:10.1016/j.nicl.2022.102996] [PMID] []

50. Zsido, A. N., Lang, A., Labadi, B., & Deak, A. (2023). Phobia-specific patterns of cognitive emotion regulation strategies. Scientific Reports, 13(1), 6105. [DOI:10.1038/s41598-023-33395-6] [PMID] []